คำอธิบายรายวิชา

ศึกษาเนื้อหาเกี่ยวกับปรมัตถธรรม ๔ ได้แก่ จิต เจตสิก รูป นิพพาน ให้เข้าใจถึงลักษณะ กิจหน้าที่ อาการปรากฏ และ เหตุใกล้ให้เกิด เข้าใจถึงวิธีการนับจํานวน วิธีแยกประเภท ในรูปแบบต่าง ๆ และสามารถเชื่อมโยงไปสู่วิปัสสนาภูมิทั้ง ๖ ได้แก่ ขันธ์ ๕ อายตนะ ๑๒ ธาตุ ๑๘ สัจจะ ๔ อินทรีย์ ๒๒ และปฏิจจสมุปบาทได้

จุดมุ่งหมายของรายวิชา

  • เพื่อให้นิสิตเข้าใจความหมายและลักษณะเป็นต้นของปรมัตถธรรม ๔
  •  เพื่อให้นิสิตเข้าใจวิธีการนับจํานวนและการแยกประเภทของปรมัตถธรรม ๔
  • เพื่อให้นิสิตสามารถบอกองค์ธรรมของวิปัสสนาภูมิ ๖ ได้ถูกต้อง
  • เพื่อนิสิตสามารถนําไปใช้ในการเจริญวิปัสสนาและแนะนําบอกสอนผู้อื่นได้อย่างถูกต้อง

เนื้อหาและวีดีโอบรรยาย

ครั้งที่ ๑ รายละเอียดรายวิชา

  • แนะนำแผนการเรียนการสอน
  • วัตถุประสงค์ของรายวิชา
  • กิจกรรมการเรียนการสอน
  • วิธีการประเมินผล

ครั้งที่ ๒  บาลีปรมัตถธรรม

  • คัมภีร์อภิธัมมัตถสังคหบาลี
  • บาลีแสดงจิต
  • บาลีแสดงเจตสิก
  • บาลีแสดงรูป
  • บาลีแสดงนิพพาน

ครั้งที่ ๓  ความหมายและลักขณาทิจตุกกะ

  • ความหมายปรมัตถธรรม
  • ลักขณาทิจตุกกะของจิต
  • ลักขณาทิจตุกกะของเจตสิก
  • ลักขณาทิจตุกกะของรูป
  • ลักษณะเป็นต้นของนิพพาน

ครั้งที่ ๔  กามาวจรจิต ๕๔

  • ความหมายกามาวจร
  • โลภมูลจิต ๘
  • โทสมูลจิต ๒
  • โมหมูลจิต ๒
  • อเหตุกจิต ๑๘
  • กามาวจรโสภณจิต ๒๔

ครั้งที่ ๕  มหัคคจิต และ โลกุตตรจิต

  • รูปาวจรจิต ๑๕
  • อรูปาวจรจิต ๑๒
  • โลกุตตรจิต ๘ หรือ ๔๐

ครั้งที่ ๖  จำแนกเจตสิก ๕๒

  • ความหมายเจตสิก
  • อัญญสมานเจตสิก ๑๓
  • อกุสลเจตสิก ๑๔
  • โสภณเจตสิก ๒๕
  • ตัวอย่างลักขณาทิจตุกกะ

ครั้งที่ ๗  สัมปโยคนัย และ สังคหนัย

  • สัมปโยคนัย ๗, ๕, ๔
  • นิยตโยคี และ อนิยตโยคี
  • สังคหนัย ๕, ๕, ๑๒, ๗, ๔

ครั้งที่ ๘  แสดงรูป ๒๘ โดย ๕ นัย

  • รูปสมุทเทสนัย
  • รูปวิภาคนัย
  • รูปสมุฏฐานนัย
  • รูปกลาปนัย
  • รูปปวัตติกกมนัย

ครั้งที่ ๙  พระนิพพาน

  • นิพพาน ๑, ๒, ๓
  • ชื่อของนิพพาน
  • ลักษณะของนิพพาน
  • ประเภทของนิพพาน
  • ความเข้าใจผิดเรื่องนิพพานปัจจุบัน

ครั้งที่ ๑๐  ปรมัตถธรรม กับ วิปัสสนาภูมิ

  • ปรมัตถธรรม ๔ กับ ขันธ์ ๕
  • ปรมัตถธรรม ๔ กับ อายตนะ ๑๒
  • ปรมัตถธรรม ๔ กับ ธาตุ ๑๘
  • ปรมัตถธรรม ๔ กับ สัจจะ ๔
  • ปรมัตถธรรม ๔ กับ อินทรีย์ ๒๒
  • ปรมัตถธรรม ๔ กับ ปฏิจจสมุปบาท

แผนการเรียนการสอน

สัปดาห์ ที่ ๑

– แนวสังเขปรายวิชา
– วัตถุประสงค์ของรายวิชา
– การวัดและประเมินผล
– สัจจะ ๒
– ความหมายของปรมัตถธรรม
– ลักษณะ ๒

สัปดาห์ ที่ ๒

– ความหมายของจิต เจตสิก รูป นิพพาน
– ลักขณาทิจตุกกะของจิต เจตสิก รูป นิพพาน

สัปดาห์ ที่ ๓

– การจําแนกจิต ๘๙ หรือ ๑๒๑
– กามาจรจิต ๕๔
– รูปาวจรจิต ๑๕

สัปดาห์ ที่ ๔

– การจําแนกจิต ๘๙ หรือ ๑๒๑ (ต่อ)
– อรูปาวจรจิต ๑๒,
– โลกุตตรจิต ๘ หรือ ๔๐

สัปดาห์ ที่ ๕

– การจำแนกจิต ๙ แบบ
– ตัวอย่างในพระสุตตันตปิฎก
– ตัวอย่างในพระอภิธรรมปิฎก

สัปดาห์ ที่ ๖

– จำแนกเจตสิก ๕๒
– อัญญสมานเจตสิก ๑๓
– อกุสลเจตสิก ๑๔
– โสภณเจตสิก ๒๕
– ลักขณาทิจตุกกะของเจตสิกต่าง ๆ

สัปดาห์ ที่ ๗

– นัยของการแสดงเจตสิก ๓ แบบ
– สัมปโยคนัย
– สังคหนัย
– ตทุภยมิสสกนัย

สัปดาห์ ที่ ๘

– การจำแนกรูป ๒๘
– รูปตามคัมภีร์ธัมมสังคณี
– ลักขณาทิจตุกกะของรูปต่าง ๆ

สัปดาห์ ที่ ๙

– นิพพาน
– ประเภทของนิพพาน
– ชื่อของนิพพาน

สัปดาห์ ที่ ๑๐

– ปรมัตถธรรม ๔ กับวิปัสสนาภูมิ ๖
– ขันธ์ ๕
– อายตนะ ๑๒
– ธาตุ ๑๘

สัปดาห์ ที่ ๑๑

– ปรมัตถธรรม ๔ กับวิปัสสนาภูมิ ๖
– อินทรีย์ ๒๒
– สัจจะ ๔
– ปฏิจจสมุปบาท

สัปดาห์ ที่ ๑๒ – ๑๕

นำเสนอรายงานกลุ่ม

สัปดาห์ ที่ ๑๖

ทดสอบในชั้นเรียน

เอกสารและแหล่งค้นคว้า

เอกสารและตำราหลัก

  • มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกภาษาบาลี ฉบับมหาจุฬาเตปิฏกํ ๒๕๐๐. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๐๐.
  • _______ . อรรถกถาภาษาบาลี ฉบับมหาจุฬาอฏฺกฐถา. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์วิญญาณ, ๒๕๓๒.
  • _______ . คัมภีร์ฎีกาภาษาบาลี ฉบับมหาจุฬาฎีกา. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์วิญญาณ, ๒๕๓๙.
  • _______ . ปกรณวิเสสภาษาบาลี ฉบับมหาจุฬาปกรณวิเสโส. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์วิญญาณ, ๒๕๓๙.
  • _______ . พระไตรปิฎกภาษาไทย. ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙.
  • มหามกุฏราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปล ชุด ๙๑ เล่ม. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหา มกุฏราชวิทยาลัย.

เอกสารและข้อมูลแนะนำ 

  • มหามกุฏราชวิทยาลัย. อภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา ฉบับแปลเป็นไทย. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙.
  • อภิธรรมโชติกะวิทยาลัย . ปริจเฉท ๑ – ๒ – ๖ จิต เจตสิก รูป นิพพาน. กรุงเทพมหานคร: หจก.ทิพยวิสุทธิ์, ๒๕๕๓.

แหล่งค้นคว้าเพิ่มเติม